PORTA PILA

PORTA PILA PORTA PILA Monsù Gajard Vera n'omnasson grand e gròss, bin pianta... Tempo fa un lettore ha rilevato che su «TorinoSette» compare settimanalmente uno scritto in arabo, e mai una riga in piemontese. Un ragionamento articolato sul tema porterebbe lontano; ma intanto, un contributo costruttivo arriva da Renata Capello, insegnante torinese, scrittrice e poetessa in piemontese, vincitrice di innumerevoli premi di poesia, che ci racconta in piemontese un piccolo fatto di cronaca avvenuto vent'anni fa, a Porta Palazzo. VINT ani fà a l'han parlane tuti, sì a Turin. Fin-a «La Stampa» a l'ha dedicaje n'articol, perché a l'han trovalo mòrt ant la cròta con le man rusià dai rat. Giòrs Gajard a stasìa an cors Regina Margherita 162 da 50 ani, e pròpi lì a l'ha vorsù meuire, sol e bandonà. Dòp a l'han dine tante, fórse tròpe, per lavesse la cossiensa. Ma 'd cola cròta, ed cola nicia stérmà ch'a l'avìa fàsse chiel, pòchi a ne parlo. Scuse maire, perchè la vrità a fà mal. Monsù Gajard a l'era n'omnasson grand e gròss, bin pianta, che per tuta la vita a l'avìa tira èl carèt a Pòrta Palass per vende al mercè. Sòld a l'avìa mai avune tanti, ma an cole doe stansiétte con le muraje scrosta a vivìa content con soa fomna. A-j bastava scambié doe paròle an piemontèis con ij visin ed pogieul, travajé e ciamé gnente a gnun, come tuti coj dia veja rassa nostran-a. Purtròp, sinch ani prima 'd chiel, soa fomna a l'è andassne, a l'è sghijà pian pianin vers él Signor: da lì, sangrin e maleur a l'han fala da padron. Ij visin ed ca, adess, a diso ch'a vurìa mai gnente, gnanca un piat de mnestra. Tut d'un toch, sensa parie con gnun, sarà com'un piemontèis s-cet, monsù Gajard a 'mpinìa la soa stansia 'd tut lòn ch'a trovava per tèra a Pòrta Palass. Scàtole, coj 'd polastr, mnis. Sempe pi vej e sempe pi sol (oramai a l'avìa 75 ani) as lavava gnanca pi. Alora ij visin ed ca, scandalisà de le bòje panatere ch'a seurtìo e intravo da sò uss, a l'han manda a ciamé él padron ed ca, èl Comun e la Polissìa, Parej a l'han portalo via da la ca andova a-i era stàit 50 ani e a l'han ficaio ant un ospissi 'd cors Casal. A chiel a-j piasìa gnanca na frisa cola stansia bianca e veuida, neuva e sensa arcòrd: a-j mancava Pòrta Palass e j'asistent sociaj con ij pachetin aj dasìo gnun confort. Alora, de scondion, a l'ha pensa bin ed torné a ca soa, stérmandse ant él coridor ed tèra batuva ch'a pòrta ant le vàire cròte. Ant ij primi temp a l'avìa 'dco un matarass: as aussava la matin bonora e a tornava la sèira tard, dòp mesaneuit, perchè gnun a lo vèddeissa. Paura ch'a lo mandeisso torna via o pudor? Peui él matarass a l'ha pia feu, fórse per le candèile anvische, Passiensa, a l'è resta per tèra, al frèid e a le scur, con le pòche còse ch'a trovava angir. A cola nicia ch'a l'avìa fasse a l'è stàit n'an e mes. Tuti a savio e gnun a parlava. A l'è mòrt sol come 'n can él 12 ed dzèmer: fora la gent an festa a corìa a caté ij regaj 'd Natal. Nella foto (del 1974), piccolo commercio di scarpe usate in Piazza della Repubblica

Persone citate: Renata Capello, Tuti